واریس چیست؟

بیماری واریس (Varicose Veins) یکی از شایع‌ترین بیماری‌های عروقی اندام تحتانی است که در آن سیاهرگ‌ها متورم، پیچ‌خورده و قابل مشاهده در سطح پوست می‌شوند. این بیماری بیشتر در سیاهرگ‌های سطحی پاها دیده می‌شود و می‌تواند به دلیل اختلال در عملکرد دریچه‌های وریدی ایجاد شود. در برخی از مشاغل، به دلیل وضعیت‌های خاص بدنی مانند ایستادن یا نشستن طولانی، احتمال بروز یا تشدید واریس افزایش می‌یابد. از این‌رو، شناخت این بیماری در حوزه طب کار (Occupational Medicine) اهمیت زیادی دارد.

علل و عوامل خطر واریس

عوامل متعددی در بروز واریس نقش دارند:

• عوامل ژنتیکی: سابقه خانوادگی ابتلا به واریس مهم‌ترین عامل زمینه‌ساز است.
• سن: با افزایش سن، خطر بروز واریس افزایش می‌یابد.
• جنسیت: شیوع واریس در زنان به دلیل تغییرات هورمونی (بارداری، قاعدگی، یائسگی) بیشتر است.
• چاقی: وزن زیاد فشار بیشتری بر وریدهای پا وارد می‌کند.
• سبک زندگی و شغل: مشاغلی که نیاز به ایستادن یا نشستن طولانی دارند، یکی از مهم‌ترین عوامل محیطی مؤثر در بروز واریس هستند.

واریس و شغل: نقش عوامل شغلی

بسیاری از مشاغل با ریسک بالای ابتلا به واریس در ارتباط هستند. از جمله:

• مشاغل ایستاده: معلمان، پرستاران، فروشندگان، کارگران کارخانه، آرایشگران
• مشاغل نشسته: کارمندان اداری، رانندگان، اپراتورهای رایانه

مکانیسم اثر: ایستادن یا نشستن طولانی موجب افزایش فشار در سیاهرگ‌های اندام تحتانی می‌شود که در درازمدت باعث اتساع سیاهرگ‌ها، ضعف دریچه‌ها و در نهایت ایجاد واریس می‌گردد.

علائم و عوارض واریس

• تورم و پیچ‌خوردگی رگ‌ها، معمولاً در پاها
• احساس سنگینی یا خستگی در اندام تحتانی
• درد، سوزش یا خارش در مسیر رگ‌های واریسی
• ادم (تورم)، زخم وریدی در موارد پیشرفته
• ترومبوفلبیت یا لخته شدن خون در وریدها

پیشگیری در محیط کار

در چارچوب طب کار، پیشگیری از بیماری‌های وابسته به شغل مانند واریس اهمیت زیادی دارد. اقداماتی که می‌توان برای پیشگیری از واریس در محیط‌های کاری انجام داد عبارتند از:

1. اصلاح وضعیت بدنی:
   • اجتناب از ایستادن یا نشستن طولانی بدون حرکت
   • استفاده از زیرپایی یا تغییر موقعیت اندام تحتانی در فواصل زمانی منظم
2. ورزش‌های ساده در حین کار:
   • حرکات کششی و پمپاژ عضلات ساق پا
   • قدم زدن‌های کوتاه هر 30-60 دقیقه
3. پوشش حمایتی:
   • استفاده از جوراب‌های واریس (فشاری) با نظر پزشک
4. آموزش و اطلاع‌رسانی:
   • آموزش کارکنان در مورد اهمیت گردش خون و روش‌های پیشگیری

درمان و مدیریت در طب کار

در صورت تشخیص واریس در معاینات دوره‌ای طب کار، اقدامات زیر توصیه می‌شود:

• ارجاع به پزشک متخصص عروق یا داخلی
• بررسی امکان جابجایی شغلی یا تطابق شغل با وضعیت جسمی
• توصیه به استفاده منظم از جوراب فشاری (با نظر پزشک)
• آموزش در خصوص بالا نگه داشتن پاها در فواصل استراحت
• درمان‌های دارویی (در صورت نیاز)
• جراحی یا اسکلروتراپی در موارد پیشرفته

واریس یک بیماری شایع اما قابل پیشگیری و کنترل است که ارتباط نزدیکی با سبک زندگی و نوع شغل دارد. در حوزه طب کار، شناسایی عوامل خطر واریس، آموزش پرسنل، و انجام اقدامات پیشگیرانه نقش کلیدی در حفظ سلامت کارگران و کاهش هزینه‌های درمانی و غیبت از کار دارد. اتخاذ رویکردهای مناسب می‌تواند موجب ارتقای سلامت شغلی و افزایش بهره‌وری کارکنان شود.