مسمومیت با سرب چیست و در چه صنایعی ممکن است رخ دهد؟

مسمومیت با سرب وضعیتی است که در آن میزان زیادی سرب در بدن تجمع پیدا می‌کند و می‌تواند به سلامتی آسیب برساند. سرب یک فلز سنگین و سمی است که می‌تواند به سادگی از طریق تنفس، بلع و تماس با پوست جذب شود. مسمومیت با سرب بیشتر در کودکان خردسال و در افرادی که در معرض محیط‌های آلوده به سرب (مانند کارخانجات تولید باتری، رنگ‌های حاوی سرب، و برخی لوله‌های قدیمی) هستند رخ می‌دهد.

علائم مسمومیت با سرب

علائم مسمومیت با سرب به میزان قرارگیری در معرض این ماده و مدت زمان آن بستگی دارد. در موارد خفیف، علائم ممکن است ناچیز باشند، اما در مسمومیت‌های شدیدتر، موارد زیر مشاهده می‌شود:

در کودکان:
- مشکلات رفتاری و تمرکزی
- اختلالات یادگیری
- تأخیر در رشد
- تحریک‌پذیری و خستگی
در بزرگسالان:
- درد عضلانی و مفصلی
- مشکلات حافظه و تمرکز
- فشار خون بالا
- مشکلات کلیوی و ناباروری در مردان

علل و منابع سرب

رنگ‌های قدیمی: برخی از رنگ‌های قدیمی (پیش از ممنوعیت استفاده از سرب) حاوی سرب بوده و کودکان ممکن است از طریق خوردن رنگ یا تنفس گرد و غبار در معرض آن قرار گیرند.
آب آشامیدنی: لوله‌های قدیمی که با سرب ساخته شده‌اند ممکن است سرب را به آب منتقل کنند.
خاک آلوده: برخی از خاک‌ها در نزدیکی جاده‌ها یا کارخانجات آلوده به سرب هستند.
مواد آرایشی و درمانی غیراستاندارد: برخی مواد آرایشی و داروها حاوی سرب هستند و در صورت استفاده مداوم می‌توانند باعث مسمومیت شوند.

مسمومیت با سرب بیشتر در صنایعی رخ می‌دهد که از این فلز به‌عنوان ماده اولیه یا کمکی استفاده می‌کنند. در این صنایع، کارگران ممکن است از طریق تنفس گرد و غبار یا بخارات سرب و یا تماس مستقیم با این ماده در معرض خطر قرار گیرند. صنایع زیر بیشتر در معرض مسمومیت با سرب هستند:

صنعت تولید باتری: تولید و بازیافت باتری‌های سرب-اسید (باتری‌های خودرو) یکی از مهم‌ترین منابع تماس با سرب است. در فرآیند تولید و بازیافت، گرد و غبار سرب می‌تواند به هوا منتقل شود.
صنعت رنگ‌سازی و مواد شیمیایی: در برخی رنگ‌ها و پوشش‌های صنعتی از سرب به‌عنوان رنگدانه یا محافظ استفاده می‌شود. اگرچه امروزه استفاده از سرب در رنگ‌های ساختمانی کاهش یافته، اما در برخی رنگ‌ها و پوشش‌های مخصوص صنعتی همچنان ممکن است استفاده شود.
صنعت لوله‌سازی و تولید فلزات: در فرآیند تولید لوله‌های فلزی و برخی آلیاژها ممکن است از سرب به‌عنوان ماده‌ی افزودنی استفاده شود. این فلز می‌تواند در جریان تولید یا برش‌های مکانیکی به شکل گرد و غبار در محیط پراکنده شود.
صنعت سرامیک و شیشه: در تولید برخی از لعاب‌ها و شیشه‌ها، از سرب برای بهبود خواص ظاهری و شفافیت استفاده می‌شود. این موضوع به‌ویژه در تولید سرامیک‌های تزئینی و ظروف سرامیکی قدیمی شایع است.
صنعت بازیافت فلزات: بازیافت ضایعات الکترونیکی، کابل‌ها، و فلزات سرب‌دار (مانند لحیم‌کاری‌ها و برخی قطعات خودرو) می‌تواند منجر به انتشار سرب شود.
صنعت چاپ و جوهر: در برخی موارد، جوهرهای چاپ و رنگ‌های مورد استفاده در بسته‌بندی‌ها و جلدها حاوی مقادیر کمی از سرب هستند.
صنعت اسلحه‌سازی و تیراندازی: در تولید گلوله‌ها و برخی از وسایل اسلحه‌سازی، از سرب استفاده می‌شود. علاوه بر این، سرب موجود در گلوله‌ها می‌تواند با شلیک گلوله به شکل بخار و گرد و غبار به هوا منتقل شود.
صنعت آرایشی و بهداشتی: در برخی از محصولات آرایشی و بهداشتی غیراستاندارد یا غیرمجاز ممکن است از سرب به‌عنوان ماده افزودنی استفاده شود که می‌تواند موجب مسمومیت تدریجی در مصرف‌کنندگان و کارگران تولیدکننده این محصولات شود.

اقدامات پیشگیرانه

افراد درگیر در این صنایع باید از تجهیزات محافظتی مانند ماسک، دستکش، و لباس محافظ استفاده کنند و به نکات ایمنی و بهداشتی توجه ویژه داشته باشند. همچنین، تهویه مناسب در محیط کار و انجام آزمایش‌های دوره‌ای برای اندازه‌گیری سطح سرب در بدن کارکنان به کاهش خطر مسمومیت کمک می‌کند. مرکز تخصصی طب کار رهنوردان